Tisipiri 13, 2019 – Piuturat, Sipain – Inuit sivuliqtiit saqqiqtut UNFCCC−mi COP25 Sila Asijjipallianinganni katimaniujumit nalunaiqsiniarmijut pigiarutinginni uutturunnarninginnillu kamagijaugialinnik gavamakkunni, kuapuriisannit, inutuinnanillu tamakkuninga kamagunnaqtunit sila ajjipallianingani.
Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Issivauta Tali Saampu Turu, Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Kanatami Angijuqqaap Tungilinga Liisa Qupirrualuk, ammalu Kanatami Inuit Inusuttunut Katimaji Angijuqqanga Kuristu Maartin-Lapanski atuni unikkaalaaqtut katimatilugit − taikanngaarlutit inuit qaujimajatuqanginni ammalu qaujisaqtimmariit uqausirisimajanginni − ikajuqtuilutit tamatuminga uqausiujumit pigiarutiqariaqallarilirninginni tamatuminga tuavirnaqsijumit silalirinirmit silarjuami.
COP25 aaqqittausimajuq kamagijaugialimmi pigiaqpallialutit silarjuap katujjiqatigiingita sila asijjipallianinganni kamajunik. Tamanna turaaganga amisukallannik kamagiaqarajarngata ilaliujjilutit Pariismi Sila Asijjirningannut Angirutingatta Pigiarutissanginni, piqasiulutigit maligaliurlutit pujurlualunni saqqipattunit sanavinnik.
Kisianili, taanna katimaniujuq takujaummat amisunut nuuttigiaqtuq kisiani sukkailuarngat atuliqtitaugialiit taikkua qaujimajaujut Parismi “maligait titiraqsimajut” − nuqqatittikannirasugiaqaliratta pujurlualunnik anirnitinnuuqpattuni angirutitigut pilugu. Amisut takusimalirngata tamanna taqqirilauqtatinni Silarjuami Katujjiqatigiit Avatilirinirmut Anirnitinnuuqqaqtunit Unikkaak Ilakuuninganni, angilligiaqsimammarimma pujurlualuk (greenhouse) anirnitinnuuqqalirngata 1. 5%−marimmit arraagutamaat ukiunut quliuliqtunut. Unikkaaq uqaqsimammijuq tamanna sukkalininga, uunaqsilliajuq angilligiarumaaqtuq 3. 2°C−mit tamaani 2000−nginniittunit arraaguqaqtilluta. Tamanna turaagarijaujumit anginiqsammarik 1. 5°C− Pariissi Angirutausimajumit ammalu kappianaqturjuaraaluk tamanna silarjuamu piluaqtumut ukiuqtaqtumu.
Inuit piliriqatiqaqsimammata iqqanaijarviujunik suurlu Gavamakkut Katimajinginni Sila Asijjipalliannganut tusaqtaunasuaqtutit pigiarutigijumajanginni maannaujuq. “ilagijaulauratta Maunatuinnaq Unikkaaliangusimajumit Imavimmi Sikuillu Missaanut,” uqalauqtuq Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Issivautanga Tali Saampu Turu. “Tusaumalluta unikkaalauqtugut katimanirmit, naammasannginittinni sukkalijualummi sila asijjipallianinganni Ukiuqtaqtumi tavvani silarjuami − angirratinni. Tamakkua uqausiriinnaqattarattigu taikani Gavamakkut Katimajinginni Sila Asijjipalliannganut unikkaq pinasuarusiulauqtuunnik marruunnik. Sikuvut aulirngat, imavivut ulurianaqtumiiliqtutit silarjuavullu ikiliqtuni.”
Saampu saru uqaqtunilu silarjuami Inunnut Pijunnautitiit ulluqalauqtut Tisipirimi 10−ngutillugu pinasuarusiit marruunnik katimatillugit COP25. “tammanna assurunaqtualuuliqtuq kinguvaattinnut attuiniqarniqpaanguniaqtuq, ammalu uqaqtuni inunnut pijunnautilijariaqallariliqtugu surusittinnut inuutsutunullu,” uqaqtunilu, “pijunnautiqariaqarngata sivuniqattiarlutit ”
Angijuqqaavut taikani NIYC Kurista Maartin−Lapanski, katimaqataulauqtuq COP25 piviqaqtunilu nalunaiqsigunnalarurninganni qanuittuuvammangaata Inuit Nunanganni − Inuit angirrangiinni − sila asijjirninga qanuq avatigijaummangaaq inunnut arraagulimaap iluani inuunasuaqtillugit asivaqtillugillu. “Inuit inusuttut ajjiliurisimajut takussautigumajanginni COP25 atilik imaittumiiliqtugut Tuttuujaqtummi tarrijaliaminiq, Kanatami, takussautittijuq sijjanga nunguppallialirninganni uligujjauqattaqtuni, qangattaqtitausimajukkullu takussaullutit auppallianinga nunaup ikianga. Takussauninga quaqsaanammarittut,” uqaqtuni Martin−Lapanski.
“Inuusuttuit sugiaqujillarilirngata,” uqaqtuni Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Kalaałiit Nunaani Angijuqqaaq ᕼajamar Tal. “inuqutivut inuusuttut quaqsaanaqtunit tarrijarnit takussautittijut imattinni qanuilirmangaaq sukkanniriaqarnitinni sila asijjipallianinganni. Arraagunik quliunngittunit tamanna kamagijariaqalirattigu silarjuami uunaqsivalliammat 1. 5°C arraagutamaarlu kappianaqsivalliatuinnaqtuni. ”
inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Sikaatka Angijuqqanga Liupav Taian uqalauqtuq, “angirraqaratta sukkalijualummi silanganni asijjipalliajumit takussallariullunilu, auppalliallarittualunnit sikumit, nunaup ikianga, ammalu aputitaqannginiqsauliqtunilu. Ammalu piunngittukkut attuiniqaqtuni sila asijjipallianinganni pimmarialunnik inuit timingannut. Timittiavaqarajanngittut Inuit attuangippata inuit inuusingit ilagiillu.”
Tamanna tuavirnallarilirngat imavivut surunnaqtuqtaappallianginnaliqtuni uqausiulauqtuq Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni Kanatami Angijuqqaap Tungilingata (Silarjuamut) Liisa Qupirrualuk katimatillugit. “Qaujimatitauliratta Ukiuqtaqtuup imavingit surunnaqtuqtaappallianginnalirngata marruaqtinnguammarittumit piniqsauliqtuq pusipikmit ammalu aatlaantikmit imavinginni. Surunnaqtunit anirningaaqtunik (carbon dioxide) imarmiutarnit pitaqaliqtuq niqigijattinni − inuuttuttinni − ulurianaqtumiiliqtut. Ukiuqtaqtumi imangit suruqtaulirmijut sila asijjipallianingannut ammalu attuqtauliqtutit angirratinni. Nillianginnaqattariaqaqtugut paqqijaugiaqarninginni avativut, piqqusivut inuunasuarnivut.
“Avittuqsimajuni nunalirjuani saqqiikanniriaqaqtut taakkuninga piliriqatigiilluta aivajjutigijariaqaliqtavut atuliqtillutigullu maligait titiraqsimajut,” Qupirrualuk uqaqtuni.
Kingullirmi UNFCCC COP26 sila asijjipallianinganni katimaniulaaqtuq Galaasgumi, Sikaatlami Tisipirimi 2020. Arraagugilaaqtatinni Inuit Ukiuqtaqtumiuqatigiit Katimajinginni nillianginnaqattariaqarniaqtugut tamatuminga pigiarutiqariarluta gavamakkullu Ukiuqtaqtimiutallu piliriqatigiillutit surunnaqtualunni pujurlunit anirnitinnuuqtuqannginiqsaulirasuarlugit (greenhouse gas) tuavirnaqtumillu ilitturasuarmiluta Tuqtuujaqturmi suurlu asinginnillu inuit sijjamiutaujunik.
Contact:
Kelly Eningowuk
ICC (Alaska)
(907) 274-9058
kelly@iccalaska.org
Carole Simon
ICC (Canada)
(613) 563-2642
CSimon@inuitcircumpolar.com